WYKŁAD
NAUKI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ
ŚW. ROBERT KARD. BELLARMIN SI
BISKUP I DOKTOR KOŚCIOŁA
––––––––
ROZDZIAŁ XII
O CNOTACH KARDYNALNYCH
UCZEŃ. Co to są cnoty Kardynalne?
NAUCZYCIEL. Cnoty Kardynalne czyli główne, są niejako źródłami wszystkich cnót moralnych i towarzyskich.
U. Ile jest cnót Kardynalnych?
N. Jest ich cztery: Roztropność, która kieruje umysłem; Sprawiedliwość, która kieruje wolą; Wstrzemięźliwość, która panuje nad wszelką pożądliwością; i Moc, która powściąga wszelką niecierpliwość.
U. Co to jest Roztropność, i jakie jej działanie?
N. Roztropność, jest to cnota dająca nam poznać w każdej czynności należny cel i stosowne środki, abyśmy ją pod każdym względem dobrze wykonać mogli. Dlatego też Roztropność zowie się Mistrzynią cnót innych, i jest jak oko w ciele, jako sól w potrawach, jako słońce w świecie.
U. Jakie są wady przeciwne Roztropności?
N. Cnota stoi zawsze w środku, a dwie wady przeciwne stoją na ostatecznościach. Jedną wadą przeciwną Roztropności, jest Nieroztropność to jest nieuwaga i płochość; jest ona w tych, którzy nie rozważają tego co czynić mają, a tym samym nie zmierzają do należytego celu, i nie używają należytych środków. Drugą wadą jest Przebiegłość, czyli roztropność ziemska; jest ona w tych, którzy ze wszelką pilnością myślą o celu i o środkach, lecz wszelką rzecz kierują ku pożytkowi własnemu, dla nabycia jakiego ziemskiego dobra: a przeto przebiegle usiłują oszukać bliźniego; dla nakręcenia rzeczy na swoją stronę. Lecz koniec pokaże, iż ludzie ci byli najnieroztropniejsi, utracając najwyższe i wieczne dobro, przez miłość znikomej i nikczemnej korzyści.
U. Co to jest Sprawiedliwość, i jakie jej działanie?
N. Sprawiedliwość jest cnotą oddającą każdemu co jego jest. Przeto dziełem sprawiedliwości, jest ważyć rzeczy i stanowić równość w umowach ludzkich: a to jest podstawą pokoju i zgody, bo gdyby każdy przestawał na swoim i nie pożądał cudzego, nie byłoby nigdy żadnej niezgody i wojny.
U. Jakie są wady przeciwne Sprawiedliwości?
N. Są dwie: jedną jest Niesprawiedliwość, drugą Sprawiedliwość zbyt ścisła. Niesprawiedliwość czyli brak sprawiedliwości, jest wtedy, gdy kto bierze rzecz cudzą, lub też w umowach chce dać mniej niźli winien, albo brać więcej niźli mu się należy. Sprawiedliwość zbyt ścisła, jest wtedy, gdy kto chce ważyć rzeczy ściślej niźli rozsądek doradza. Często bowiem należy sprawiedliwość łagodzić litością: i tak np. gdy ubogi nie może wypłacić w czasie oznaczonym wszystkiego co winien, bez wielkiej stąd dla siebie szkody, wówczas jest rzeczą rozsądną i słuszną, ażeby bogatszy od niego wierzyciel zezwolił na stosowną odwłokę; nie chcieć na nią zezwolić, byłoby to zbytnią surowością, sprawiedliwością niemiłosierną, sprawiedliwością zbyt ścisłą.
U. Co to jest Moc, i jakie jej działanie?
N. Moc jest to cnota, która nas czyni zdolnymi do zwyciężenia wszystkich trudności i zawad w uczynkach dobrych, a nawet gotowymi do poniesienia śmierci, jeśliby tego było potrzeba dla chwały Bożej i dla spełnienia powinności naszej. Przez tę cnotę Męczennicy Święci pokonywają zabójców swoich i otrzymują wieniec Niebieskiej chwały. Przez tę cnotę, mężni żołnierze w wojnach sprawiedliwych okazują dzielną waleczność swoją, i dostępują nagrody poczciwej sławy.
U. Jakie są wady przeciwne tej cnocie?
N. Bojaźń i Zuchwalstwo. Bojaźń prowadzi do zbyt łatwego poddawania się, a pochodzi z braku Mocy. Zuchwalstwo zaś, które jest niejako zbytkiem Mocy, ugania się za niebezpieczeństwem bez żadnej potrzeby; a więc nie jest godnym pochwały, lecz owszem zasługuje na naganę, a przeto nie jest cnotą lecz wadą.
U. Co to jest Wstrzemięźliwość, i jakie jej działanie?
N. Wstrzemięźliwość jest cnotą kładącą wędzidło na rozkosze zmysłowe; skutkiem tej cnoty jest umiarkowane używanie rzeczy dozwolonych.
U. Jakie są wady przeciwne Wstrzemięźliwości?
N. Niewstrzemięźliwość i Zobojętnienie. Niewstrzemięźliwość jest wtedy, gdy się zbytnio oddajemy rozkoszom, i zbytnio dogadzamy ciału naszemu. Zobojętnienie jest drugą ostatecznością, która to sprawia, iż unikamy zupełnie wszelkich przyjemności, tak dalece, iż nie chcemy nawet używać rzeczy potrzebnych do zdrowia, aby nie czuć ich dobrego zapachu lub smaku. Wada niewstrzemięźliwości jest daleko powszechniejszą; dlatego też Święci słowem i przykładem zachęcają nas bardzo do umartwień ciała.
–––––––––––
Wykład Nauki Chrześcijańskiej, ułożony z rozkazu Klemensa VIII Papieża, przez kardynała Roberta Bellarmina. Na polski język przetłumaczony i w Propagandzie wydany, w Rzymie 1844. Ku większej chwale Bożej, i ku zbawieniu bliźnich przedrukowany, ss. 160-163.
( PDF )
© Ultra montes (www.ultramontes.pl)
Powrót do spisu treści dzieła św. Roberta Bellarmina pt.
POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: