DOGMATYKA KATOLICKA

CZĘŚĆ OGÓLNA

KRÓTKO NAPISAŁ

KS. JACEK TYLKA
 

V. Traktat

O Kościele Chrystusowym

"Kościół" (jest to) "filar i utwierdzenie prawdy" (1 Tym. 3, 15).

Część I.

O Kościele Chrystusowym w ogóle

Rozdział I.

O USTANOWIENIU I ISTOCIE KOŚCIOŁA

Artykuł II.

O Twórcy Kościoła

Teza LXI. Chrystus Pan ustanowił Kościół, a mianowicie widzialny (1)

Przeciwnikami tej tezy byli Katarowie czyli Albigensowie, Wiklefici, Husyci, Protestanci, którzy twierdzili, iż Kościół składa się tylko ze samych przeznaczonych do nieba, przejętych wiarą, nadzieją i miłością, czyli że istnieje tylko Kościół duchowny, niewidzialny. Teza obecna składa się z dwóch części: 1) Chrystus Pan ustanowił Kościół, a 2) mianowicie widzialny.

I. "Chrystus Pan ustanowił Kościół". Ta część tezy jest prawdą wiary (de fide), zawartą we wszystkich składach wiary. Także Sobór Watykański (2) mówi: "Bóg przez Syna swego jednorodzonego ustanowił Kościół". Dowody.

1. Już w Starym Zakonie przepowiadali Prorocy, że Mesjasz będzie królem i że królestwo jego wiecznie będzie trwało. Tak np. czytamy (w 2 Król. 7, 13): "I utwierdzę stolicę królestwa jego aż na wieki". Królestwem tym może być tylko Kościół.

2. O tym królestwie mówi w Nowym Zakonie Anioł Gabriel, posłany do Nazaretu do Najświętszej Panny (Łk. 1, 32-33): "Ten będzie wielki, a będzie zwan Synem Najwyższego: i da mu Pan Bóg stolicę Dawida Ojca jego: i będzie królował w domu Jakubowym na wieki: a królestwa jego nie będzie końca". Również mówi o nim i św. Jan Chrzciciel, kiedy nawołuje żydów do pokuty słowy (Mt. 3, 2): "Czyńcie pokutę: albowiem przybliżyło się królestwo niebieskie". Ale najważniejsze są słowa samego Zbawiciela (Mt.16, 18): "A ja tobie powiadam, iżeś ty jest opoka, a na tej opoce zbuduję Kościół mój: a bramy piekielne nie zwyciężą go. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego". Później dał Chrystus Pan rzeczywiście władzę Piotrowi i innym Apostołom 1) opowiadania słowa Bożego, 2) sprawowania Sakramentów świętych, kiedy rzekł: "Idąc tedy, nauczajcie wszystkie narody: chrzcząc je w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego, nauczając je chować wszystko, com wam kolwiek przykazał" (Mt. 28, 19-20; Łk.10, 10) i 3) rządzenia Kościołem, kiedy mówi do księcia Apostołów: "Paś baranki moje: Paś owce moje" (Jan 21, 15-17). W Dziejach zaś Apostolskich i Listach czytamy, że Apostołowie nie tylko nauczali i chrzcili, ale nadawali przepisy, ustanawiali prawa, kary, święcili diakonów, kapłanów i Biskupów, przewodniczyli na Soborze Jerozolimskim, niegodnych wyklinali czyli wyłączali ze zgromadzenia wiernych, szczerze pokutujących napowrót przyjmowali do zgromadzenia, przelewali na Biskupów władzę daną im od Chrystusa Pana, polecali im, aby oni znów innych święcili i na nich tę władzę przelewali.

3. Potwierdza to i świadectwo całego Kościoła od czasów najdawniejszych aż do naszych, który zawsze uznawał za swego twórcę tylko samego Chrystusa Pana.

4. Wynika to i z faktu, że nie ma wzmianki przed Chrystusem Panem o Kościele, który zaczął istnieć dopiero wtedy, kiedy Chrystus Pan i Jego uczniowie zaczęli wiernych gromadzić. Fakt ten nie jest mniej wiarogodny od któregokolwiek napisu, wyrytego na spiżu lub w marmurze, o którego prawdziwości ostatecznie żaden historyk nie wątpi.

5. Wreszcie i rozum uznaje, że ustanowienie takiego zgromadzenia, w którym by najlepiej prawdziwa wiara po wszystkie wieki mogła być zachowaną, zgadza się zupełnie z mądrością Boską.

Zarzut. Lecz powiesz: Chrystus Pan nie ustanowił Kościoła odrębnego od synagogi. Wszakże sam razem z Apostołami zachowywał przepisy prawa Mojżeszowego, a św. Piotr czynił to jeszcze po zesłaniu Ducha Świętego, kiedy obcował z obrzezanymi (Gal. 2). Nie z woli tedy Chrystusa Pana, ale z innych przyczyn nastąpił ten rozdział między synagogą a Kościołem.

Odpowiadamy, iż rzeczywiście Chrystus Pan i Apostołowie zachowywali przepisy prawa Mojżeszowego, bo ono jeszcze nie przestało obowiązywać, dopóki Kościół nie był ustanowiony i urządzony na podstawie Nowego Zakonu. Chrystus Pan sam mówi w bardzo wielu miejscach (np. w kazaniu na górze) o tym nowym prawie swoim i o Kościele, przepowiedzianym już przez Proroków. Po Jego śmierci zaś i zmartwychwstaniu trwał jeszcze przez pewien czas okres przejściowy, w którym wolno było wykonywać niektóre przepisy Mojżeszowe chrześcijanom, nawróconym z żydów i uważać pewne pokarmy za zabronione. Otóż św. Piotr nie chciał ich zrażać i wywoływać rozdwojenia, dlatego więc trzymał się przez jakiś czas tych przepisów, gdy wśród nich przebywał, chociaż wiedział z objawienia Bożego i ogłosił uczniom swoim, że nie ma już zwierząt "nieczystych" (Dz. Ap. 11).

II. Druga część tezy opiewa: "Chrystus Pan ustanowił Kościół widzialny". Teza ta jest "pewna i najbliższa wiary" (certa ac fidei proxima), co wynika z orzeczeń Kościoła (3), a szczególnie z orzeczenia Soboru Watykańskiego (4). "Bóg ustanowił Kościół przez Syna swego jednorodzonego i uwidocznił to swoje ustanowienie jawnymi znakami, aby wszyscy mogli go poznać, jako stróża i nauczyciela słowa objawionego". Kościół może się nazywać "widzialnym materialnie", to jest, o ile składa się z ludzi, których oczyma ciała widzieć możemy, a tak wszyscy sprawiedliwi, na ziemi żyjący, są widzialni, chociaż ich świętości nie spostrzegamy okiem cielesnym, bo łaska poświęcająca jest przymiotem, który otrzymuje dusza. Ale wyraz "widzialny" ma jeszcze inne znaczenie "formalne" czyli odnoszące się do samej istoty rzeczy, także w tym znaczeniu jest widzialnym, bo widzialne znaki świadczą o Boskim jego pochodzeniu. Tak był Chrystus Pan widzialnym na ziemi nie tylko jako człowiek, ale jako Bóg-Człowiek, bo Jego Bóstwa dowodziły cuda. Otóż Husyci, protestanci i inni wyżej przytoczeni heretycy twierdzili, że Kościół składa się tylko ze samych przeznaczonych do nieba, przejętych wiarą, nadzieją i miłością, a zatem nie jest widzialny. Dowody.

1. U Proroka Izajasza (2, 2) czytamy: "I będzie w ostateczne dni przygotowana góra domu Pańskiego na wierzchu gór, wywyższy się nad pagórki, a popłyną do niej wszyscy narodowie". Tą górą może być jedynie Kościół Chrystusowy, który według słów Proroka będzie widzialny.

2. W Nowym Zakonie (Mt. 5, 14) czytamy: "Wy jesteście światłość świata. Nie może się miasto zakryć na górze osadzone". Słowa te byłyby niezrozumiałe, gdyby wyraz "miasto" nie miał odnosić się do Kościoła, który jest porównany z miastem zewsząd widzialnym.

3. Chrystus Pan, ustanawiając Kościół, zbudował go na "opoce", to jest na Piotrze Apostole, oddał Apostołom władzę nauczania, sprawowania Sakramentów świętych i rządy nad wiernymi. Otóż nie tylko osoby Apostołów, ale też ich rządy były czymś widzialnym, odbywały się w świecie "zewnętrznym", dla zmysłów przystępnym; a więc był to Kościół widzialny.

4. Wyraźnie domaga się też Pan Jezus zewnętrznego czyli widzialnego wyznania wiary od wszystkich. Czytamy bowiem u św. Łukasza (12, 8): "A mówię wam: wszelki, który mię wyzna przed ludźmi i Syn Człowieczy wyzna go przed Anioły Bożymi". "Albowiem gdzie są dwaj albo trzej zgromadzeni w imię moje, tamem jest w pośrodku ich" (Mt. 18, 20). "Kto was słucha, mnie słucha; a kto wami gardzi, mną gardzi" (Łk. 10, 16). "Jeśliby Kościoła nie usłuchał, niech ci będzie jako poganin i celnik" (Mt. 18, 17). To wszystko może się odnosić do jakiejś instytucji widzialnej; gdyby zaś Kościół był niewidzialny, nikt by nie wiedział kogo ma słuchać.

5. Podobnie i Apostołowie mówią o Kościele (Dz. Ap. 20, 28): "Pilnujcie sami siebie i wszystkiej trzody, nad którą was Duch Święty postanowił Biskupami, abyście rządzili Kościołem Bożym"; te słowa św. Pawła odnoszą się oczywiście do Kościoła widzialnego.

6. Stwierdzają tę prawdę Ojcowie i Pisarze Kościoła. Tak np. Orygenes (hom. in Matth.) mówi: "Kościół pełny jest blasku od wschodu aż do zachodu". A św. Augustyn (serm. 37. expl. Prov. 31, 10 – Mulierem fortem quis inveniet?): "Trudno jest nie znać go (Kościoła). Czyż on nie jest miastem na górze, które nie może się ukryć?". Św. Chryzostom (hom. 4. in c. 60 Izaj.): "Łatwiej jest słońce zgasić, niż Kościół zniszczyć". Podobnie tedy jak słońce, jest i Kościół widzialny.

Zarzut. Lecz powiesz: celem Kościoła jest zbawienie dusz, nie jest on instytucją ludzką, nie ma celów ziemskich, rządy sprawuje w nim Duch Boży, który niewidzialnie powołuje wybranych, a więc Kościół nie może podlegać zmysłom. Na to odpowiadamy, że jakkolwiek Duch Boży działa rzeczywiście niewidzialnie, jednak używa środków widzialnych, to jest Sakramentów świętych do naszego uświęcenia, a tych udzielają Biskupi i kapłani, którzy też pouczają wiernych i sprawują rządy, podobnie jak to czynili Apostołowie.

Uwaga. Zachodzi tutaj pytanie, w którym czasie Kościół był ustanowiony? Otóż zapewne słowa Chrystusa Pana, wyrzeczone do Piotra (Jan 1, 42): "Tyś jest Symon, syn Jony; ty będziesz zwan Cephas" wskazują na fundament Kościoła: słowa zaś (Mt. 16, 18): "A ja tobie powiadam, iżeś ty jest opoka a na tej opoce zbuduję Kościół mój" zawierają obietnicę ustanowienia Kościoła; otworzenie na krzyżu boku Zbawiciela oznacza początek Kościoła (Efez. 6, 23 i dd.), ale właściwie dzień zesłania Ducha Świętego to dzień narodzenia Kościoła.
 

Dogmatyka katolicka. Część ogólna. Krótko napisał X. J. Tylka. Drugie wydanie. Tarnów 1900, ss. 264-268.

Przypisy:
(1) cfr. Egger, Enchiridion theologiae dogmaticae generalis, Brixinae 1893, p. 329 et sqq.

(2) Constit. Dei Filius, cap. 3: "Deus per Filium suum unigenitum Ecclesiam instituit".

(3) Tutaj należą artykuły 1. 3. 5. 6. 21. Jana Husa potępione przez Sobór Konstancjański i przez Papieża Marcina V. i propozycja 72 i następne Quesneliusza również przez Kościół potępione.

(4) Constit. Dei Filius, cap. 3: "Deus per Filium suum unigenitum Ecclesiam instituit suaeque institutionis manifestis notis instruxit, ut ea tamquam custos et magistra verbi revelati ab omnibus posset agnosci".

© Ultra montes (www.ultramontes.pl)
Kraków 2005